Батыс азастан облысында 1797-1805 жылдары кіші жзді билеген Айшуа ханны абірі аныталды. Ты дерек Оралдан шыыса арай 40 шаырым жердегі Бекей орымындаы кне лпытастарды зерттегенде табылды. Айшуа білайырлы – он сегізінші асырды ортасындаы аза-башрт шиеленісі кезінде даналыымен кзге тскен, 1771 жылы Еділ торауыттарымен болан шайастарда батырлыымен ерекшеленген хан. Мратбек Жаатов – кне араб ліпбиін танып, оып, аудара білетін санаулы маманны бірі. Ол бір зі 2 мынан аса лпытасты зерттепті. Жуырда аламтордан ш жыл брын жарияланан суретке кзі тседі. Зер саланда Айшуа атын аарады. орыма келгенде лпытасты хана тиесілі екені расталады. Мратбек ажы Жаатов, мешіт имамы: -Трелерді лпытастары сіре снделмейді жне биік те болмайды. Осындай клемде болады. Тауалыа, асыра байлыын матана крсетпеуге тырысаны деп есептеймін. йтпесе блар андай алтыннан да абір трызатын халдері болан хандар ой. Сосын жалпы жазу шыыы рельефте боландытан, бл да сол замандаы жасы олнер белгісі. Айшуа – білайырды Бопай ханымнан туан тртінші лы. 19-асырды басында 8 жыл Кіші жзді ханы болан. Тулаан кезеде туан тла туралы трлі дерек кп. Алайда оны башрттармен, торауыттармен, казак-орыстармен атыыс кезіндегі ерлігін, ел шін еткен ебегін ешкім жоа шыара алмасы аны. Жнібек Исмурзин, тарих ылымдарыны кандидаты: -лпытасы табылуы бізді тарихымыздаы Айшуа хан міріні атадатарын анытады. Ондаы мтінге сйенсек, Айшуа хан 1812 жылы 18 суірде 85 жасында баилы болан. Яни осыан дейін жазылып келгендей 1719 бен 1724 -1725 жылдары емес, 1727 жылы дниеге келіп, 1812 жылы мірден озан. Кне орымдардаы алиан лпытастар сан асырды сырын бойына бгіп тр. Оларды зерттеуді осыдан 5 жыл брын жергілікті «Дана» журналыны тілшілері бастапты. Ерденбек Жылайдарлы, тілші: -«лпытас кілтін ашайы» жобасы бастау аланнан бері Батыс азастан облысында бейіт басындаы 3 мыа жуы естелік белгі зерттеліпті. Жздеген бай-батыр, танымал тлаларды жне Есім хан, Жантре хан, Айшуа хан секілді 3 ханны жатан жері аныталан. Болашата бл жмыстарды жаа сапалы дегейге шыару кзделуде. лкетанушы алымдарды айтуынша, бл шін арнайы ылыми-зерттеу орталыын ру ажет. Мемлекет басшысыны рухани жаыру жайлы бастамасы бл жмыстара ты серпін бермек. Жантас Сафуллин, лкетанушы: -Бан кпшілікті тісі бата бермейді. Араб ліпбиін білгенімен, даларды білмесе, дрыс аудара алмай алады. Ал ондаы бір ноатты зі лкен сзді згертіп жіберуі ммкін. Сол жерде аудармашылар бас біріктіріп аудару керек. Ол аударыласын наты тарихшыларды олына беріліп, тарихшылар ол деректі брін сйлете білуі керек. Мамандар облыста 30 мыа жуы кне лпытас бар екенін айтады. Оларды зерттеу талай тланы жатан жері табылуына, ір тарихыны ты деректермен толыуына сеп болары сзсіз. Авторы: Ерденбек Жылайдарлы
