чк, Тлк (болжол менен 17-кылымдын экинчи жарымында жашап тшкн) - кыргыздын о канат урууларын бийлеген баатырлар. Кбнч Жаыл мырзага байланыштуу уламыштарда айтылат. Кыргыздын генеол. санжыраларында Манап бийден Стй, андан Сарысейит, андан чк, Тлк, Кудаян, Эрдене деген 4 бала болгону жана Жаыл мырза колдуу болуп лгнг чейин кыргыз элин чк, Тлк бийлегени айтылат. Бул экнн тукумунун кб кийин кыргызды бийлеп ткн. чкдн Маматкул бий, андан бир туугандар Темир, Болот; Болот бийден Эсенкул баатыр, андан Ниязбек бий, андан Ормон хан; Тлкдн Тынай, андан Атаке баатыр, андан Карабек, андан Жантай, андан Шабдан баатырлар чыккан. Айт уулу Тлк баатыр болжол менен 1705-1710-жылдары туулган. Жаштайынан кыргыз-калмак согуштарына активд катышып, крсткн эрдиктеринен улам элдик баатыр аталган. Мындан тышкары, жаш чагында чо атасы Итэмген баатырдын жолун жолдоп, жолборс чаап, кыргыздын жолборс чапкан саналуу баатырларынын катарын толуктаган. Бийликти атасынан мурастап калып, узак жылдар бою Жумгалда саяк уруусунун башкы бийи болгон. Айтылуу Санчы сынчыга кыргыздан кыз сынатып, мыкты уулдарды трп бере турган 13-14 жаштардагы кызды алган. Сынчы Тлк баатырга баатыр уулдарды трп бере турган кызды кптгн аймактардан издеп жрп, акыры Тогуз-Тородон тапкан. Ал Тлк баатырга кызды мындайча сынап берген: “Баатыр, Кудай берет деген ушул. Издегеним табылды. Бул кызды: “ ургаачынын к сырттаны, бр жатын, алтын согончок”- деп айтабыз. Байкаса жатканында эки колу тизелеринен билегине чейин ашып калат. Бул тирикарак кызды аялдыкка алса, андан: эч нерседен коркпогон , эледеп жортпогон, кз чаар, заар кк жал туулат. Ач арстан, баш койко туулат. Кийинки туулган экнн тукуму, мурунку экнн тукумуна букара болот. Жергеси кбйп бир знг ээ болот”. Сынчынын бул айткандары жаздым кеткен эмес. Ал кыз Тлк баатырга: Качыке, Кедей Ажыбек, Шайыбек деген трт уул трп берген. Качыке атактуу баатыр болуп, калмактарды кыргыз жеринен сргн акыркы баатырлардын бири катары тарыхта калды. Кедей да з заманында элге алынган инсан болгон. Анын бий болгондугу да айтылат. Качыкенин 13 уулу болуп, алардын ичинен зн тартып баатыр болуп чыкканы Эраалы. Ал эми кадимки Жаркымбай уулу Байзак баатыр Качыке баатырдын бир тууганы Кедейдин чбрс болот. Тлкнн экинчи аялынан: Карагул, Кккз. Ошону менен Тлкнн 6 баласынан тарагандар бгнк кнд абдан кп. 1758-жылы тндк кыргыздарынын башкы бийи –чк уулу Маматкул сарбагыштардан Черикчи Темир уулун, саяктардан Тлк баатырды, Шербек Жакшыбай уулун, солтодон Нышаа Кудайменде уулун, кытай уруусунан Каработо бийдин тууганы, Майтыктын уулу Шкрд ж.б. Пекинге, Цин империясына, ошол кездеги император Цянь-Лунга элчиликке жнткн. Кыргыз элчилери императорго жолугушуп, Кытайдын согуштук нр менен таанышып, кызматташуу, чек араны тактоо тууралуу кеп кылышкан. Кыргыз-кытайдын алгачкы саясий дипломатиялык мамилесин тптг катышкандыгы чн Кытай бийлиги Тлк бийге ж.б. дагы 3-даражадагы чиндик белги ыйгарган. Тлк баатырдын лгн жылы так эмес. Даазалуу баатырдын болжол менен 1760-жылдардын баш жагында, дагы бир маалыматта 1770-жылдардын тегерегинде дйн салгандыгы айтылат. Анын сг Жумгалдын Байзак айлына жакын жерге коюлуп, кмбз (сырттан усталар келип салышкандыгы айтылат) ал мезгилден бери эки жарым кылымдын тегерегинде мезгил тс да, бгнк кнд да белгил болуп сакталып келатат.
