Хорго нь Архангай аймгийн нутагт орших унтарсан галт уул юм. Хорго хэмээх газар Архангай аймгийн Тариат сумын твд оршдог. Хэн ч саатан хоргодом энэх зэсгэлэнт нутгийг 1965 оноос дархан цаазат газрын, 1994 оноос байгалийн цогцолборт газрын зэрэглэлээр улсын тусгай хамгаалалтад авчээ. Одоогоос 9 мянга орчим жилийн мн дэлбэрч байгаад унтарсан галт уул юм гэдгийг манай газар зйн эрдэмтэд тогтоожээ. рр хэлбэл энэ нь манай орны унтарсан галт уулуудын дотроос хамгийн слд унтарсан галт уул тдийгй жаахан хэтрлбэл уур нь савсаж байгаа “шинэхэн” уул. Хорго уул нь далайн твшнээс дээш 2240 метрийн ндр бгд Хорго уулаас оргилон гарсан халуун хайлмал бодис магма нь газрын уруу даган зн тийшээ Суман, Чулуут голын хндийгр зуугаад километр урссан байдаг. Энэ замаар барагцаалбал 10-20 километр ргн хндийгр урссан магма нь 40-50 метр зузаан хрмэн чулуун хучилга болон царцсан байж магад гэж эрдэмтэд таамагласан байдаг. Мн Хорго уулыг 2 удаа дэлбэрсэн гэж ч ярилцдаг. Уулын тогооны амсар нь 50 градус орчим налуу, 100 орчим метр гнзгий 300-400 метр диаметртэй дугуй хэлбэртэй. Хоргын тогоон дотор нь сандал, ширээ шиг том том хрмэн чулуу ундуй сундуй хглрч байдаг учир явахад бэрхтэй. Тогоон дотор звхн баруун талаас нь л маш болгоомжтой орж болно. Хорго уулаас урагш зургаан километр орчимд Суман голын зн гар талд Тариат сумын твс баруун урагш 3 орчим километр зайтай газарт чулуун гэр гэж сонирхолтой змэр бий. Буцлан урсч явахдаа халуун хайлмал магмын хс царцан хагарч 170 орчим сантиметр ндртэй хрмэн чулуун гэрийн “тооно”, “д” бий болгон тогтсон нь энэ. Ийм чулуун гэр манай бусад унтарсан галт ууланд байхгй. Хоргын р нэг гайхамшиг бол тэндхийн хрмэн чулуун гадаргын завсар зайд ургасан намхан загзгар хуш модны самар болон бусад жимс нэн элбэг байдаг явдал. Бас хрмэн чулуунд агуй хонгил элбэг. Хорго уулаас 20 орчим километрт Босгын, Хярын, Сугын тогоо гэж гурван унтарсан галт уул бий. Босгын тогоо нь баруун хойшоо сэтэрсэн боловч ёроолдоо нууртай. Хорго орчмын шаврын царам уулаас туйлын ховор, дээд зэргийн эрдэнийн чулуу алмаз олдсон. Тэрийг нь дээхэн ед Звллт холбоот улс ашиглаж байсан гэдэг.
