ЎЛГАНЛАР ОЗИР НИМА ИЛИШЯПТИ? МАРУМ ОТА-ОНАМИЗ БИЗНИ КЎРИБ ТУРАДИЛАРМИ?

 

MUSLIMA SOLIHA - Марумга илинадиган 7, 40, йиллик амаллар Ассалому алайкум. азрат сизга бир саволим бор эди. Инсон ўлгандан кейинги 7, 40, йиллик эсонлари биъдатлиги аида эшитган эдим ва бундан маййитнинг руи ийналиши аида ам эшитган эдим. Лекин яинда биттасидан эшиттимки, бу нарсалар ўз-ўзидан пайдо бўлмаган. Бунга сабаб илиб инсон ўлгандан кейин 7 кундан кейин маййит ишади, 40 кунда эса маййит ёрилади, 1 йилдан кейин эса маййитнинг суяклари суякларидан (бўимларидан) ажралади деди, шу жараёнларда маййит азобланади шунинг учун эсон илиб азоби енгиллашишини айтди. Шунга ўхшаш эсонлар илиш керакми ёки уръон тиловат илиб яширин равишда ўз молларидан эсонлар илиб турса ам бўлаверадими? Савол жавоб саифангизда савоб ишларни марумларга баишласа марумга етиб бориши ва шу баробарда ўзига ам етишини ўиган эдим. Устоз юорида берилган саволимга кенгро тушунтириб берсангиз. Шайх Муаммад Соди Муаммад Юсуф роимаулло: Ўша киши айтган кунларда ўликларда мазкур ўзгаришлар бўлса ам, шариатда ўша куни эсон илиш аида кўрсатма йў. Шариатда йў нарсани ўзича илишга еч кимнинг аи йў. Ўликка яхшилик иламан деган одам дуо илсин, уръони Карим тиловат илиб савобини баишласин ва боша шариатда кўрсатилган ишларни илсин.Аввало, мусийбатга учраганлар дафндан кейинги уч кун ичида бошаларга таом илиб беришлари макрудир. Мусийбатзадаларга уларнинг яинлари ва ўшнилари таом тадим илишлари мустаабдир. Меросхўрларнинг ичида балоатга етмаган болалар бўлса, бошаларга таом илиб бериш аромдир. Мазкур уч кундан кейин маййит али таом илиб, улашса, дурустлиги юзага чиади. Аммо, шариатда «уч», «йигирма», «ир», «йил» ва боша номлар билан аталадиган маросимлар йў. Катта китобларда ам, кичикларида ам, арабчасида ам, ажамчасида ам бу номларнинг бирортасини топиб бўлмайди.Китобларда «Мотам муносабати ила илинадиган таом «вазийма» дейилади» деган гап бор, холос.Ўша вазийманинг куни, ажми, унга пишириладиган таомнинг тури ва боша нарсалари белгиланган эмас. Бундай эсонни киши ўзидан, оиласидан, аромоидагилардан орттирганда, балоатга етмаган болаларнинг аини аралаштирмасдан, кўнгли истаган пайтда илиши мумкин. Бунда турли бидъат-хурофотларни аралаштирмаслик шарт. Фаилар бу борадаги ужжат ва далилларни талил илиб, жумладан, уйидаги хулосага келганлар: Маййитга савоби етадиган нарсалар:Барча уламолар маййитнинг дуо, истифор, садаа ва аж каби баданий-молиявий ибодатлардан манфаат олишига иттифо илганлар. Уламолар намоз ва уръон ироати каби баданий ибодатлардан маййит фойда олиши аида бир оз ихтилоф илганлар. анафийларнинг ихтиёр илган авллари бўйича, орилар абрнинг олдида ўтириб, ироат илсалар, бўлади. Боша ерлардаги ироатнинг ам савоби етиши аида шуба йў. Чунки, уръон ироати бўлган ерга рамат ва барака нозил бўлади. уръон ироатидан кейинги дуонинг абул бўлиши осон.анбалийлар: «абр олдида ироат илса бўлади», деганлар ва унга «Йаасийн»ни ўлганларга ўиш аидаги адисларни далил илганлар.Моликийлар: «Маййитга унинг ўлимидан кейин ва абр олдида ироат илиш макру, чунки аввалгилар бундай илмаган», деганлар. Аммо, уларнинг кейинги уламолари: «уръон ироати ва зикр илиб, савобини маййитга баишлаш мумкин ва баишловчига ам ажр бўлади», дейишган.Аввалги Шофеъийлар: «Маййитга ўзининг амалидан боша амал манфаат бермайди», деганлар. Аммо, бу мазабнинг кейинги уламолари масалани ўрганиб, таи илиб чиач: «Ўлганларга «Фотиа» ва боша сураларнинг ироати савоби етади», деганлар. Одамлар шунга амал илганлар.Шундай илиб, тўрт мазабнинг барчаси уръон ироатининг савоби ўтганларга етишига иттифо илганлар.Ўтганларни, хусусан, ота-оналарни йўлаш, руларини шод илиш ва ортларидан савоб юбориш аида сўз юритилар экан, уйидаги адиси шарифни ёдга олиш зарур бўлади. Анас ибн Моликдан эшитган кишидан ривоят илинади:«Набий соллаллоу алайи васаллам дедилар:«Албатта, амалларингиз ўлган яинларингиз ва арин¬дошларингизга кўрсатилур. Агар яхши бўлса, улар башорат олурлар. Агар бошача бўлса: «Аллоим, бизни идоят илганинг каби ам идоят илмай туриб уларни ўлдирмагин», – дейишади».Амад ривоят илган. Демак, вафот этган ота-онамиз ва яинларимизни ёдлашимиз йилда бир ёки икки марта ёзиладиган дастурхон пайтидагина эмас, ар лазада бўлиши лозим.Алло таоло барча фарзандларга ота-оналарига тириклик чоида барча яхшиликларни илиб, розиликларини топиб, дуоларини олишни насиб этсин. Ўтганларидан кейинги аларини ам шараф билан адо этишга муяссар илсин!