Ч. Айтматовдун "Эрте келген турналар" повести орус тилинде жазылган жана "Ранние журавли" деген ат менен "Новый мир" журналынын 1975-жылдагы №9 санына басылган. Аны кыргыз тилине Ашым Жакыпбеков которгон. Кыргызчасы "Эрте жаздагы турналар" деп да, "Эрте келген турналар" деп да аталып келет. Э алгач кыргызча котормосу "Ала-Тоо" журналынын 1978-жылдыгы №7 номерине жарыяланган. Коомдук-социалдык курч проблемаларды ктрп келген соку эки чыгармасына – "Глсарат" менен "Ак кемеге" салыштырганда "Эрте келген турналар" партияга жана партиялык тзлшк "асылбаган" "жай" чыгарма болду. Ырасында мындай "ызы-чуусуз" чыгарманы окурмандар кткн эмес эле. Мазмуну: Согуш учурунун катаал шартында бийик адамдык абийирин сактап калган "Ак-Сай десанттары" — спрмдр тууралуу баян. Башкарма, майданчы Тыналиев мектептен Ак-Сайга кош айдоо чн беш жигитти – "чорону" тандап алат. Алардын колбашчысы он бештеги – Султанмурат, экинчи чоро – Анатай, чнч чоро – атка жеил, тайга чак Эркинбек баатыр, тртнчс – Алтын туяк аты бар Эргеш баатыр, бешинчиси – Кубаткул. Мына ушул Тыналиев "Ак-Сай десанттары" деп атаган балдарды алдыда оор сыноолор ктп турган. Чыгармада ошол балдардын мрнн бир кыска змдр, кош айдоого даярдыктары, кош айдоо кезиндеги жеиштери жана жеилиштери чагылдырылат. Повесттеги мугалим эжей турмушта болгон каарман. Повесттин башталышынан алынган "Ирик тйм жн жоолугун ороно салынса да болбой шгн Икамал-апай знн бетер кк муштум болуп олтурган балдарга география сабагында Цейлон аралы жннд узун сабак – кызык жомок айтып жатыры" деген сйлмдр жннд ошол эжейдин прототиби Микамал Жолоева, же эл айткандай Икамал-апай: "Баланын унутпай, баарын жргн сактап жргнн карачы деп знч та калам. Жада калса ошол кездеги башымдагы жн жоолугумдан бери жазыптыр. Ооба, ошол кезде менин ошондой жоолугум боло турган. Чыгармасында ошол бойдон сртк тшкндй болуп жоолукчан жазылыптырмын", — деп эскерген жайы бар. Икамал-апай повесттин окуялары турмуштун накта знн алынгандыгын знн "Мен анда окуучуларга география сабагы менен катар ботаника, зоология сабактарынан берчмн. Мырзагл деген болсо Асылкан деген сулуу кыз эле. Класстагы балдардын баары те аны менен бир партада олтургусу келишч", — деп айтат К.мралиев менен бир маегинде. Жазуучу з да мугалимдери тууралуу бир баянында "Мени окуткан мугалим-апай Микамал Жолоева жана башка мугалимдердин жардамы, згч алардын сезгичтик, этияттык менен кылган мамилеси мага мк болду" — деп жазат. Ушул сыяктуу окуя, каармандарды карап туруп, "Эрте келген турналарда" тарыхый-документалдык, мемуардык, автобиографиялык негиз кчт крнт деп айта алабыз.
